Комікс як сродак фарміравання медыяінфармацыйнай пісьменнасці ў навучанні гісторыі
Таццяна Шумель,
дзяржаўная ўстанова адукацыі “Гарадоцкі
навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-базавая школа Маладзечанскага раёна”
Ці вам знаёмыя капітан Холад, прафесар Зум, а Супермэн, Бэтмен, Марвел, Чалавек-павук і іншыя яркія прадстаўнікі ўражлівага сонму супергерояў? (Адказы.) Так, гаворка пойдзе пра коміксы!
Гэты від графічнага мастацтва дазваляе лёгка зрабіць урок цікавым і запамінальным.
Існуе шмат азначэнняў коміксу, аднак усе яны ў цэлым зводзяцца да таго, што комікс уяўляе сабой серыю малюнкаў, у якой распавядаецца якая-небудзь гісторыя. У сучаснай педагогіцы таксама выкарыстоўваецца тэрмін графічная навэла (graphic novel).
Цэлыя пакаленні людзей па ўсім свеце выраслі на коміксах. І да нашых дзён гэты від творчасці застаецца запатрабаваным і любімым сярод дарослых і дзяцей. Аб неверагоднай папулярнасці коміксаў сведчыць і той факт, што самыя гучныя кінапрэм’еры апошніх гадоў так ці інакш звязаныя з легендарнымі кнігамі коміксаў.
Большасць людзей коміксы як сур’ёзную літаратуру не ўспрымаюць. Лічаць, што чытанне коміксаў – гэта занятак забаўляльнага характару, і ніякай пазнавальнай або навучальнай функцыі ён не нясе.
Аднак навукоўцы даказалі, дзеці значна лепш успрымаюць і запамінаюць інфармацыю, атрыманую з малюнка, а не са звычайнага тэксту. Сучасны працэс візуалізацыі інфармацыі змяняе характар яе ўспрымання чалавекам, асабліва падлеткам. Яны лепш засвойваюць візуальную інфармацыю, чым вербальную. Нават даросламу чалавеку сабраць нешта па інструкцыі лягчэй, калі яна суправаджаецца малюнкамі. Такім чынам, малюнкі спрыяюць запамінанню тэксту. Дык чаму б не скарыстацца менавіта гэтай “карыснасцю” коміксу?
Вучню ў яго адукацыйнай дзейнасці патрабуецца вывучыць вялікую колькасць інфармацыі, тэксту, правілаў і інш. Вядома, перавесці ўсе падручнікі ў фармат коміксу не выйсце, але для замацавання пройдзенага або асабліва праблемнага матэрыялу, адлюстраваць яго ў коміксе магчыма. Таксама, коміксы спрыяюць развіццю візуальнага мыслення навучэнцаў.
Коміксы павышаюць матывацыю да вучэння, яны здольныя прыкаваць наш погляд і прымусіць прачытаць рэплікі герояў. Чытаць коміксы значна лягчэй і цікавей, чым доўгія тэксты. Чытанне і разуменне кароткіх коміксаў можа ўсяліць упэўненасць у сваіх здольнасцях, якая часам так неабходная ў працэсе навучання!
Вясёлыя карцінкі забяспечваюць візуальную падтрымку навучанню і, самае галоўнае, дазваляюць зняць напружанне, заціск, які ўзнікае пры вывучэнні незнаёмага матэрыялу. Успомніце, ці добра вы разумееце і запамінаеце інфармацыю, калі напалоханыя і напружаныя? Коміксы настройваюць на жартаўлівы лад, дазваляюць расслабіцца і наш мозг зноў здольны ўспрымаць інфармацыю.
Але ёсць у коміксаў і свае мінусы. Вучыцца на адных коміксах немагчыма, бо чытанне нельга абмяжоўваць толькі маляўнічымі малюнкамі, інакш мы рызыкуем зусім адвыкнуць ад больш аб’ёмных тэкстаў і кніг. Малюнкі не павінны адцягваць ад чытання. Акрамя таго, пры чытанні коміксаў могуць узнікнуць складанасці з разуменнем гумару, бо тое, што лічыцца смешным у адной краіне, можа такім не лічыцца ў іншай.
Разгледзім некалькі класіфікацый коміксаў. Н. В. Чарнова і Н. М. Макарава[1] вылучаюць наступныя віды гістарычных коміксаў:
- безтэкставыя коміксы;
- коміксы на маналагічныя сюжэты;
- дыялагічныя коміксы.
Яшчэ з адной класіфікацыяй я сустрэлася ў работах Г.Э. Давідоўскай[2]:
- коміксы-пародыі на гістарычнае мінулае;
- прыгодніцкія коміксы на фоне гістарычных падзей;
- рэальна-гістарычныя коміксы;
- коміксы аўтабіяграфіі.
Але шмат працуючы з коміксамі, я склала сваю класіфікацыю выкарыстання коміксаў на ўроках:
коміксы, якія выкарыстоўваюцца на арыентацыйна-матывацыйным этапе;
вывучэнне міфаў, легенд, крылатых выразаў;
вывучэнне гістарычных паняццяў, тэрмінаў;
вывучэнне біяграфій гістарычных дзеячаў, мастакоў, пісьменнікаў, навукоўцаў і інш.;
складанне і агучванне інтэрв’ю;
вывучэнне гістарычных дакументаў;
на ўроках абагульнення;
для выніковага паўтарэння вывучанага матэрыялу па тэме, раздзеле;
для ўстанаўлення правільнага ходу гістарычных падзей;
праверка дамашняга задання, этап першаснага замацавання ведаў;
праца ў групах;
састаўленне комікс-канспекта.
На ўроках можна выкарыстоўваць як гатовыя коміксы, так і вучыць школьнікаў ствараць свае (групай або індывідуальна). Стварэнне коміксу, з аднаго боку, гэта цікавае заданне для саміх навучэнцаў. Пры гэтым не абавязкова ўмець маляваць. Можна зрабіць комікс-калаж або выкарыстоўваць сучасныя камп’ютарныя праграмы.
Выкарыстоўваць коміксы можна ў розных варыяцыях і на розных этапах урока. Разглзедзім варыянты майго выкарыстання коміксаў на ўроках гісторыі[3]:
1. Коміксы, якія выкарыстоўваюцца на арыентацыйна-матывацыйным этапе.
З мэтай зацікавіць, прыцягнуць увагу навучэнцаў да новай тэмы на арганізацыйна-матывацыйным этапе можна выкарыстаць папярэдне створаны комікс. Да прыкладу, падчас вывучэння тэмы “Легендарны пачатак Рыма” (§ 17 вучэбнага дапаможніка, сусветная гісторыя, V клас) вучням дэманструецца комікс на якім часткова адлюстравана легенда аб заснаванні Рыма. Ім прапаноўваецца разгледзець комікс і адказаць на пытанні да яго. Заслухаўшы адказы, настаўнік не гаворыць, ці ёсць сярод іх правільныя. Пасля вывучэння новай тэмы ў канцы ўрока вучні вяртаюцца да комікса і настаўнік расказвае легенду аб заснаванні Рыма. Такім чынам, вучні атрымоўваюць адказы на пытанні, якіх не ведалі на пачатку ўрока.
