Комікс як сродак фарміравання медыяінфармацыйнай пісьменнасці ў навучанні гісторыі

Таццяна Шумель,

дзяржаўная ўстанова адукацыі “Гарадоцкі

навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-базавая школа Маладзечанскага раёна”

Ці  вам знаёмыя капітан Холад, прафесар Зум, а Супермэн, Бэтмен, Марвел, Чалавек-павук і іншыя яркія прадстаўнікі ўражлівага сонму супергерояў? (Адказы.) Так, гаворка пойдзе пра коміксы!

Гэты від графічнага мастацтва дазваляе лёгка зрабіць урок цікавым і запамінальным.

Існуе шмат азначэнняў коміксу, аднак усе яны ў цэлым зводзяцца да таго, што комікс уяўляе сабой серыю малюнкаў, у якой распавядаецца якая-небудзь гісторыя. У сучаснай педагогіцы таксама выкарыстоўваецца тэрмін графічная навэла (graphic novel).

Цэлыя пакаленні людзей па ўсім свеце выраслі на коміксах. І да нашых дзён гэты від творчасці застаецца запатрабаваным і любімым сярод дарослых і дзяцей. Аб неверагоднай папулярнасці коміксаў сведчыць і той факт, што самыя гучныя кінапрэм’еры апошніх гадоў так ці інакш звязаныя з легендарнымі кнігамі коміксаў.

Большасць людзей коміксы як сур’ёзную літаратуру не ўспрымаюць. Лічаць, што чытанне коміксаў – гэта занятак забаўляльнага характару, і ніякай пазнавальнай або навучальнай функцыі ён не нясе.

Аднак навукоўцы даказалі, дзеці значна лепш успрымаюць і запамінаюць інфармацыю, атрыманую з малюнка, а не са звычайнага тэксту. Сучасны працэс візуалізацыі інфармацыі змяняе характар яе ўспрымання чалавекам, асабліва падлеткам. Яны лепш засвойваюць візуальную інфармацыю, чым вербальную. Нават даросламу чалавеку сабраць нешта па інструкцыі лягчэй, калі яна суправаджаецца малюнкамі. Такім чынам, малюнкі спрыяюць запамінанню тэксту. Дык чаму б не скарыстацца менавіта гэтай “карыснасцю” коміксу?

Вучню ў яго адукацыйнай дзейнасці патрабуецца вывучыць вялікую колькасць інфармацыі, тэксту, правілаў і інш. Вядома, перавесці ўсе падручнікі ў фармат коміксу не выйсце, але для замацавання пройдзенага або асабліва праблемнага матэрыялу, адлюстраваць яго ў коміксе магчыма. Таксама, коміксы спрыяюць развіццю візуальнага мыслення навучэнцаў.

Коміксы павышаюць матывацыю да вучэння, яны здольныя прыкаваць наш погляд і прымусіць прачытаць рэплікі герояў. Чытаць коміксы значна лягчэй і цікавей, чым доўгія тэксты. Чытанне і разуменне кароткіх коміксаў можа ўсяліць упэўненасць у сваіх здольнасцях, якая часам так неабходная ў працэсе навучання!

Вясёлыя карцінкі забяспечваюць візуальную падтрымку навучанню і, самае галоўнае, дазваляюць зняць напружанне, заціск, які ўзнікае пры вывучэнні незнаёмага матэрыялу. Успомніце, ці добра вы разумееце і запамінаеце інфармацыю, калі напалоханыя і напружаныя? Коміксы настройваюць на жартаўлівы лад, дазваляюць расслабіцца і наш мозг зноў здольны ўспрымаць інфармацыю.

Але ёсць у коміксаў і свае мінусы. Вучыцца на адных коміксах немагчыма, бо чытанне нельга абмяжоўваць толькі маляўнічымі малюнкамі, інакш мы рызыкуем зусім адвыкнуць ад больш аб’ёмных тэкстаў і кніг. Малюнкі не павінны адцягваць ад чытання. Акрамя таго, пры чытанні коміксаў могуць узнікнуць складанасці з разуменнем гумару, бо тое, што лічыцца смешным у адной краіне, можа такім не лічыцца ў іншай.

Разгледзім некалькі класіфікацый коміксаў. Н. В. Чарнова і Н. М. Макарава[1] вылучаюць наступныя віды гістарычных коміксаў:

- безтэкставыя коміксы;

- коміксы на маналагічныя сюжэты;

- дыялагічныя коміксы.

Яшчэ з адной класіфікацыяй я сустрэлася ў работах Г.Э. Давідоўскай[2]:

- коміксы-пародыі на гістарычнае мінулае;

- прыгодніцкія коміксы на фоне гістарычных падзей;

- рэальна-гістарычныя коміксы;

- коміксы аўтабіяграфіі.

Але шмат працуючы з коміксамі, я склала сваю класіфікацыю выкарыстання коміксаў на ўроках:

коміксы, якія выкарыстоўваюцца на арыентацыйна-матывацыйным этапе;

вывучэнне міфаў, легенд, крылатых выразаў;

вывучэнне гістарычных паняццяў, тэрмінаў;

вывучэнне біяграфій гістарычных дзеячаў, мастакоў, пісьменнікаў, навукоўцаў і інш.;

складанне і агучванне інтэрв’ю;

вывучэнне гістарычных дакументаў;

на ўроках абагульнення;

для выніковага паўтарэння вывучанага матэрыялу па тэме, раздзеле;

для ўстанаўлення правільнага ходу гістарычных падзей;

праверка дамашняга задання, этап першаснага замацавання ведаў;

праца ў групах;

састаўленне комікс-канспекта.

На ўроках можна выкарыстоўваць як гатовыя коміксы, так і вучыць школьнікаў ствараць свае (групай або індывідуальна). Стварэнне коміксу, з аднаго боку, гэта цікавае заданне для саміх навучэнцаў. Пры гэтым не абавязкова ўмець маляваць. Можна зрабіць комікс-калаж або выкарыстоўваць сучасныя камп’ютарныя праграмы.

Выкарыстоўваць коміксы можна ў розных варыяцыях і на розных этапах урока. Разглзедзім варыянты майго выкарыстання коміксаў на ўроках гісторыі[3]:

1. Коміксы, якія выкарыстоўваюцца на арыентацыйна-матывацыйным этапе.

З мэтай зацікавіць, прыцягнуць увагу навучэнцаў да новай тэмы на арганізацыйна-матывацыйным этапе можна выкарыстаць папярэдне створаны комікс. Да прыкладу, падчас вывучэння тэмы “Легендарны пачатак Рыма” (§ 17 вучэбнага дапаможніка, сусветная гісторыя, V клас) вучням дэманструецца комікс на якім часткова адлюстравана легенда аб заснаванні Рыма. Ім прапаноўваецца разгледзець комікс і адказаць на пытанні да яго. Заслухаўшы адказы, настаўнік не гаворыць, ці ёсць сярод іх правільныя. Пасля вывучэння новай тэмы ў канцы ўрока вучні вяртаюцца да комікса і настаўнік расказвае легенду аб заснаванні Рыма. Такім чынам, вучні атрымоўваюць адказы на пытанні, якіх не ведалі на пачатку ўрока.

К изучению вопроса о возникновении религии и значении анимизма ( 10 класс, всемирная история)

 

К изучению вопроса о возникновении религии и значении анимизма

(§ 2 «Первобытная история человечества», пункт «Появление религии и искусства»[1])

При изучении вопроса о возникновении религии в 10 классе авторами учебного пособия по всемирной истории предлагается схема «Ранние формы религии» (с. 20 учебного пособия), которая представляет анимизм как обобщающую форму древнего религиозного сознания, неразрывно связанную с вторичными формами. Для того, чтобы учителю было проще объяснить учащимся вопросы возникновения религии, предлагается данный материал.

Когда речь идет о понимании традиционных, ранних, «первобытных» форм религии в постсоветской системе школьного, и не только школьного образования часто еще используется старая схема, когда всеобщими, важнейшими и равнозначными формами древнейшей религии называют анимизм, тотемизм и фетишизм. 

Матэрыялы да заняткаў па гісторыі Беларусі і сусветнай гісторыі

Матэрыялы да заняткаў па гісторыі Беларусі і сусветнай гісторыі, распрацаваныя настаўнікамі Беларусі з дапамогай сэрвісаў вэб 2.0.

У ніжэйпрадстаўленых табліцах сістэматызаваныя матэрыялы па вучэбных прадметах "Гісторыя Беларусі " і "Сусветная гісторыя".

Гісторыя Беларусі

Сусветная гісторыя

Абедзве табліцы маюць аркушы па кожнаму класу і даступныя да рэдагавання.

Выкарыстанне на ўроках гісторыі Беларусі комікса "К. Каліноўскі. Паўстанне 1863-1864 гг."

Комікс "К. Каліноўскі. Паўстанне 1863-1864 гг." (аўтар - Т. Шумель)

Уяўнае комікс-інтэрв’ю з К. Каліноўскім. 8 клас, гісторыя Беларусі. Паўстанне 1863-1864 гг.

Пытанні і заданні:

1. Назавіце, пра якую гістарычную асобу расказваецца ў коміксе.

2. Станоўчым ці – адмоўным героем, на вашу думку, з’яўляецца К. Каліноўскі для беларускага народа. Растлумачце, якім чынам аўтар комікса гэта паказаў.

3. Што новага вы даведаліся з біяграфіі дадзенага гістарычнага персанажа?

4. Ці можаце вы дабавіць яшчэ якія-небудзь звесткі пра дадзеную гістарычную асобу?

5. Калі б у вас была магчымаць сустрэцца з дадзенай асобай, якія пытанні вы яму задалі?

6. Складзіце сінквейн пра дадзеную гістарычную асобу.

7. Выкарыстоўваючы ПАПВ-формулу (“Я лічу, што...”, “Таму што...", "Я магу даказаць гэта на прыкладзе...", "Таму я раблю выснову ...".), выкажыце свае адносіны да дадзенай гістарычнай асобы.

8. Ці ёсць у коміксе гістарычныя памылкі? Калі так, то якія?

9. Як вы лічыце, ці патрэбна беларусам ушаноўваць памяць пра К. Каліноўскага? Калі так, то якім чынам?

Відэаматэрыялы на ўроках гісторыі

Відэахостынгі — сховішчы відэаматэрыялаў 

Для работы з  відэаматэрыяламі і  ролікамі прыдатны сэрвіс YouTube. Карыстальнікі могуць дадаваць, праглядаць, каментаваць і дзяліцца тымі ці іншымі відэазапісамі. YouTube з’яўляецца
сховішчам відэакантэнту. Гэты сэрвіс дазваляе выбраць пэўны матэрыял для вывучэння і абмеркавання на занятках па гісторыі Беларусі.
Сэрвіс утрымлівае таксама відэаролікі і відэафільмы, створаныя на беларускіх тэлеканалах.
Выкарыстоўваючы магчымасці сэрвісу YouTube, настаўнік можа весці работу з відэафрагментамі не толькі на ўроку. Паколькі відэа знаходзіцца ў вольным доступе, можна даць папярэдняе заданне:
прагледзець неабходныя фрагменты дома і пісьмова пракаментаваць іх. Яшчэ адзін  варыянт —  падабраць да пэўнага эпізоду мастацкага твора відэафрагменты са спектакляў або фільмаў. Такім чынам, з’яўляецца магчымасць не толькі адысці ад традыцыйных дамашніх заданняў, але і зрабіць іх больш разнастайнымі, надаць ім творчы даследчы характар, накіраваць вучняў на самастойную працу.

Сэрвіс YouTube можа выкарыстоўвацца ў педагагічнай практыцы не толькі як крыніца навучальных матэрыялаў. Настаўнікі і вучні могуць стварыць свой канал у YouTube для захоўвання і трансляцыі
ўласных відэаматэрыялаў, створаных у працэсе навучання. 

Заданні пры працы з відэаматэрыялам

• Выкарыстанне відэа з элементамі гульні (для гэтага неабходна знайсці відэа, прыдатнае да тэмы ўрока, якое мае забаўляльны характар або змяшчае дадатковую інфармацыю, што выходзіць за рамкі вучэбнага дапаможніка);

• стварэнне тэматычных плэйлістоў разам з вучнямі (для гэтай работы настаўніку неабходна прапанаваць вучням зрабіць падборку відэа па тэме ўрока, стварыць свой канал на YouTube і дадаць у яго адабраныя ролікі, затым ажыццявіць іх прагляд на ўроку — вучні, абапіраючыся на відэа, дадуць свае каментарыі. Пасля кожны, хто пажадае, зможа вярнуцца да запісу, які яго зацікавіць, а ў настаўніка

паступова сфарміруецца выдатная метадычная скарбонка; 

• выбар з дапамогай ключавых слоў відэаматэрыялаў, якія адпавядаюць тэме ўрока, у якасці асноўнага або дадатковага матэрыялу;

• агучванне відэароліка на ўроку і параўнанне з арыгіналам (гук можа быць выключаны);

• пакадравы прагляд, абмеркаванне або агучванне асобных кадраў;

• праслухоўванне толькі аўдыярада і аднаўленне, рэканструкцыя візуальнага рада (калі візуальны рад выключаны);

• выкарыстанне так званага стоп-кадра для выбару і абмеркавання той ці іншай сцэны;

• прагляд фрагмента відэароліка і абмеркаванне пачатку, завяршэння сітуацыі, магчымых працягаў;

• стварэнне і размяшчэнне ўласных відэаролікаў і іх абмеркаванне на ўроку, чытанне і абмеркаванне каментарыяў, зробленых іншымі гледачамі.

Фільмы для выкарыстання на ўроках гісторыі Беларусі (размешчаныя на YouTube) можна знайсці па спасылцы 

“Грамадска-палітычнае становішча ў Беларусі ва ўмовах першай расійскай рэвалюцыі”. Гісторыя Беларусі, 8 клас

Грамадска-палітычнае становішча ў Беларусі 

ва ўмовах першай расійскай рэвалюцыі

    На другім уроку па тэме “Грамадска-палітычнае становішча ў Беларусі ва ўмовах першай расійскай рэвалюцыі” вучні 8 класа пазнаёміліся з паняццямі “Дзяржаўная дума”, “выбары”, “перадвыбарная праграма”. З папярэдняга параграфа ўспомнілі, што такое “нацыянальнае пытанне”, “аўтаномія”, “нацыя”, “права нацый на самавызначэнне”.

    Навучэнцам было прапанавана ўявіць сябе жыхарамі беларускіх зямель пачатку ХХ ст. і прыняць удзел у выбарах у І Дзяржаўную думу Расійскай імперыі.

   Клас быў падзелены на тры групы, у залежнасці ад колькасці палітычных лагераў.   Навучэнцам неабходна было прааналізаваць праграмныя патрабаванні дадзеных лагераў і на іх аснове скласці комікс-лістоўку для ўдзелу ў выбарчай кампаніі.

Пасля адбылася “перадвыбарная сустрэча з выбаршчыкамі”. Кожная група прэзентавала сваю работу. Далей адбылося галасаванне. Правілы галасавання: члены груп маглі аддаць голас толькі адзін раз і толькі за праграму іншых палітычных лагераў. Перамагае той лагер, які набраў найбольшую колькасць галасоў выбаршчыкаў.

   Вынікі галасавання груп у класе параўноўваюцца з вынікамі сапраўднага галасавання.

      Далей навучэнцы прааналізавалі:

- якая сацыяльна-эканамічная сітуацыя склалася на беларускіх землях у пачатку ХХ ст.;

- чаму большасць галасоў ад беларускіх губерняў атрымалі менавіта прадстаўнікі буржуазна-дэмакратычнага лагера (кадэты);

- чаму рэвалюцыйна-дэмакратычныя партыі – эсэры, бунд, бальшавікі – наогул адмовіліся ад удзелу ў выбарах;

- чаму ў час выбараў у ІІ Думу ў заходніх губернях перамаглі манархісты і акцябрысты.

#комикс

https://drive.google.com/file/d/1QdcKIW2NBzLdPZdgPk0kFIG11Yq2H2Qp/view?usp=sharing